Jak prawidłowo rozmawiać z dziećmi o aniołach?

Jak rozmawiać z dziećmi o aniołach? Pomaga nam w tym rozliczne piśmiennictwo Kościoła Katolickiego. Według jego nauki aniołowe to czyste duchy, nie posiadające ciała. Mogą przybierać ludzką postać i oznaczają się cechami, które znamy. Są niebiańsko piękni, mają rozum, czyli myślą, wiedzą i pamiętają. Mają wolną wolę, ale znacznie silniejszą od ludzkiej. Są ponadto obdarzeni mocą i władzą, niedostępną człowiekowi, będąc przecież najbliższymi współpracownikami Pana Boga.

W obowiązującej kulturze popularnej anioły, a w zasadzie „aniołki” przedstawia się jako istoty mające spełniać zachcianki rozpieszczonych dzieci, często dając im nadprzyrodzoną siłę, aby zaimponowały otoczeniu. Jest to myślenie magiczne, dlatego warto od najmłodszych lat wpajać naszym pociechom, że anioły odgrywały w historii zbawienia znacznie poważniejszą rolę.

Warto zaznaczyć, że Tradycja Kościoła Katolickiego zna tylko trzy imiona świętych archaniołów, których wspomnienie obchodzimy w ostatnią niedzielę września: Rafała, Gabriela i Michała. Synod w Rzymie z 745, zwołany przez papieża Zachariasza, zakazał używania innych imion anielskich, co podtrzymał synod w Akwizgranie w 789 r. obkładając dodatkowo ekskomuniką wszystkich czcicieli anioła Uriela, którego imię w Biblii nie występuje.

Bożonarodzeniowe anioły

Nasze wyobrażenie o aniołach czerpiemy najczęściej z uwspółcześnionych ikonografii zaczerpniętych ze sztuki ludowej lub malarstwa, najczęściej średniowiecznej Europy. Wizerunki aniołów, zgodnie z przeświadczeniem religijności naturalnej, miały chronić od złego, tak jak przedstawienia świętych czy znak Krzyża Świętego.

Anioły najczęściej pojawiały się okresie Bożego Narodzenia. W szopkach, na jasełkach, w zespołach kolędników, czy jako ozdoby choinkowe. Piękne i sugestywne rzeźby i obrazy przedstawiające te niebiańskie postaci tworzyli ludowi artyści. Czasami pojawiały się także w przydrożnych kapliczkach oraz, naturalnie, zdobiąc wnętrza świątyń.

Jednymi z bardziej znamienitych przedstawień hierarchii anielskiej są sceny Żywego Krzyża, które można spotkać w Polsce w dawnym kościele cystersów Koprzywnicy w Małopolsce, gdzie jest malowidło Sądu Ostatecznego oraz w pomorskich Tujcach. Jednak są to niemal dzieła teologiczne. Malarstwo posługiwało zwykle się znacznie prostszymi środkami.

Mozaiki z pierwszych wieków chrześcijaństwa przedstawiają ich jako młodzieńców z niewielkimi skrzydełkami oraz aureolą. Następnie zyskali oni białą szatę, rycerską zbroję, a skrzydła znacznie im urosły. W powszechną świadomość wdarły się jednak pękate aniołki pod postacią rocznych dzieci, znane z dzieł Michała Anioła czy Rafaela np. Madonny Sykstyńskiej arcydzieła, które można oglądać w galerii w Dreźnie. Dużo poważniej traktowano te postaci w sztuce pisania ikon. Ich przedstawienia są znaczne bliższe rzeczywistym funkcjom, które pełnili – kantorów, heroldów, rycerzy, posłańców czy urzędników.

Kultura popularna serwuje natomiast głównie fałszywe wyobrażenia aniołów, ocierające się o ezoterykę. Anioły mają symbolizować niewinność, często porzucaną i traconą. Zyskują one także znacznie magiczne. Służą spełnianiu egoistycznych zachcianek ludzi. Mogą być wykorzystywane do niszczenia wrogów czy spełniania różnorakich życzeń. Nie jest to jednak właściwie odczytana funkcja owych duchów niebiańskich.

Rycerze, nie „bobasy”

W Biblii słowo „anioł” pojawia się aż 314 razy. Anioł jest przede wszystkim Posłańcem Bożym, oznajmującym wolę Najwyższego. Towarzyszy człowiekowi od zarania. Cherubowie strzegą wrót raju, Anioł Pański powołuje Abrahama, towarzyszy Mojżeszowi i całemu Izraelowi w Ziemi Obiecanej, po trudnym okresie wygnania i Niewoli Babilońskiej, czy wreszcie począwszy zwiastowania narodzin Jana Chrzciciela oraz Chrystusa będąc z Nim aż do śmierci, oznajmiając ludziom Jego Zmartwychwstanie i stając się przedmiotem nauczania apostołów.

Ewangelistą, który szczególnie ukochał wyjątkową rolę aniołów w dziele zbawienia był św. Łukasz. Archanioł Gabriel zwiastuje narodziny Jana Chrzciciela Zachariaszowi. Ten sam duch czysty przychodzi do Maryi, aby oznajmić jej, że została wybrana na Matkę Boga. Następnie aniołowie oznajmiają światu, że narodził się Mesjasz. Jest to jeden z najbardziej radosnych momentów całej Ewangelii, pewnie dlatego tak chętnie wracamy do niego przy nadarzającej się okazji Świąt Bożego Narodzenia. Rzeczywiście opis rozpromienionej nocy, nie tylko gwiazdami, ale także Chwałą i Mocą Pana, musi robić wrażenie. Podobnie jak opis zastępów niebieskich, które śpiewnie przyłączają się do pasterzy wielbiących narodziny Zbawiciela.

Aniołowie towarzyszą więc Chrystusowi od narodzin i są stale obecni w Jego nauczaniu. Jezus zapowiada, że przyjdzie w chwale Ojca i świętych aniołów, że przed Bogiem i wobec aniołów, przyznaje się do swoich uczniów lub się ich wypiera, przypomina także, że Bóg wraz z aniołami w niebie cieszy się z ludzkiego nawrócenia.

Aniołowie mają szczególne funkcje wymienione w przypowieściach i całej Ewangelii. Aniołowie posługują Jezusowi, wspierają go podczas kuszenia oraz modlitwy w Ogrójcu. Następnie ogłaszają radosną nowinę o Zmartwychwstaniu Pańskim kobietom, a następnie wyjaśniają tę tajemnicę podróżującym do Galilei. Są także przy apostołach: uwalniając ich z więzień, ukazując się męczonemu Szczepanowi, a nawet pogańskiemu setnikowi – Korneliuszowi, którzy stanie się potem chrześcijaninem.

Wobec powyższego widać wyraźnie, że anioły nie tylko nie mają nic wspólnego z obecnym w masowej wyobraźni obrazem utuczonego, roześmianego bobaska, spełniającego kaprysy beztroskich ludzi. Rola aniołów jest dostojna, poważna, ale też radosna. Są przecież posłańcami samego Boga, zwiastując ludziom najpiękniejsze dary: uwolnienie od śmierci, zbawienie i życie wieczne. Dlatego słusznie wzbudzają w nas niemal entuzjastyczne uczucia.

Duchy czyste

Nauczanie Kościoła przestrzega, aby nie otaczać aniołów osobnym kultem, należnym wyłącznie Bogu. Często przypisuje im się nadprzyrodzoną moc, ale nie mogą jednak ingerować w ludzkie myśli czy działania. To przecież może tylko Bóg. Mogą jednak porozumiewać się z ludźmi czy z nimi współdziałać. Nie można określać ich względem płci, choć najczęściej ukazują się nam jako młodzi mężczyźni.

To wszystko sprawia, że jednocześnie ciesząc się przywilejem najbliższej służby Bogu, aniołowie mają do spełnienia bardzo istotne funkcje. Dostrzegamy ją w historii zbawienia, gdy zamykają raj, powstrzymują rękę Abrahama, gdy ten chce złożyć ofiarę ze swojego syna Izaaka, są przewodnikami Izraela, adorują Chrystusa, a także głoszą Dobrą Nowinę całemu światu.

Można więc powiedzieć, że ich rola jest służebna wobec Kościoła, człowieka i świata. Są nie tylko pośrednikami, ale narzędziami Bożej Opatrzności, otaczając opieką, przyczyniają się do zbawienia ludzkości.

Dlatego szczególną rolę w naszym życiu odgrywają aniołowie stróżowie, którego posiada każdy z nas. Anioł stróż otacza nas opieką i ochroną przed działaniem złych duchów. Mamy z nim kontakt przez modlitwę. Zdarza się, że aniołowie muszą bardzo mocno, wręcz namacalnie wkraczać w nasze życie, wielokrotnie ratując nas od zguby, tej materialnej, jak i duchowej.

Serafini, Cherubini, Trony

Jakkolwiek Kościół zaleca ostrożne podejście do zbyt szczegółowego przestawiania świata nadprzyrodzonego wizja chórów anielskich Pseudo-Dionizego Areopagity od zawsze robiła wrażenie, co pozostało do dziś. Ten wielki filozof i teolog, na podstawie danego mu objawienia, uczynił swoistą klasyfikację hierarchii niebieskich, w zależności od funkcji, które spełniają aniołowie w niebie.

Pierwsi w hierarchii są Serafini, Cherubini i Trony. Śpiewają oni nieustannie hymn uwielbienia Boga, trwając w wiecznym żarze miłości do Najwyższego. Posiadają sześć par skrzydeł, zakrywających ich twarze i nagość swych nóg. Stoją oni na samych wyżynach świętej hierarchii, oglądając Boga twarzą w twarz.

Kolejny zastęp kontempluje Boga na niższym poziomie. Posiada on wiedzę o Bogu, jego dokonaniach i tajemnicy wcielenia Chrystusa. Cieszą się oni wolnością, niezależnością i męstwem w naśladowaniu boskich cech. Tworzą go Panowania, Moce i Władze.

Ostatni zastęp stanowią aniołowie niższego rzędu, pełniący rolę specjalnych wysłanników, pośredników i zwiastunów. Zwierzchności, archaniołowie i aniołowie otrzymują przywilej pierwotnego poznania Bożych planów i oznajmiania Woli Boga społeczności ludzkiej.

Szczególną rolę w archanielskiej hierarchii odgrywa właśnie trzech archaniołów: Michał, Gabriel i Rafał. Św. Michał jest wodzem wszystkich anielskich zastępów, mającym zwyciężyć wojsko demonów Antychrysta w czasach ostatecznych. Anioł Gabriel zaniósł ludzkości najważniejszą z wiadomości. Maryi, Matce Boga, zwiastował, że narodzi Jezusa Chrystusa, który wybawi człowieka, pokona śmierć i daruje mu życie wieczne. Archanioła Rafała poznajemy w Księdze Tobiasza, gdzie towarzyszy Tobiaszowi, chroniąc go przed demonami i złymi ludźmi, pomagając mu w zdobyciu Sary, jego przyszłej żony, dręczonej przez szatana.

Święci o aniołach

Aniołowie są obecni nie tylko w najstarszej literaturze Kościoła, ale także w żywej obecności w życiorysach świętych. Od lat młodzieńczych kontakt ze swoim aniołem stróżem miał św. Ojciec Pio. Św. Mechtylda dostąpiła wizji aniołów stróżów sióstr ze swego zakonu w postaci pięknych dzieci. O anielskim pięknie wspomina także św. Siostra Faustyna Kowalska w swoim „Dzienniczku”.

Św. Jan Paweł II uważał, że są to stworzenia natury duchowej, posiadające rozum i wolną wolę, ale w stopniu nieporównywalnie doskonalszym niż człowiek. Ojcowie Kościoła uznawali, że zostali oni stworzenie na początku dzieła stworzenia, równocześnie z niebem i ziemią.

Święty Tomasz z Akwinu miał wielkie nabożeństwo do aniołów. „Należy tak powiedzieć: aniołowie jako jestestwa niematerialne istnieją w jakiejś wielkie liczbie, i co do tego górują nad wszelką wielością materialną (…) Widzimy zaś, że ciała niezniszczalne – a są one doskonalsze wśród ciał – górują bodajże bez porównania pod względem wielkości nad ciałami zniszczalnymi; wszak cała sfera, w której panują siły działające i odbierające, jest czymś znikomym liczebnie wobec ciał niebieskich” – pisał o ich liczbie.

Miłość ku Bogu, modlitwa, kontemplacja, pokora, równowaga ducha, siła woli, szlachetność, odwaga, wzajemny szacunek i braterstwo czy wytrwałość, to z pewnością najważniejsze cechy, których możemy uczyć się od tych istot doskonałych.

Tomasz Teluk