...„Swastyka czy Krzyż Chrystusowy?”

22 listopada 1939 – Za obronę wiary i godność człowieka, zginął w Nowym Wiecu (pow. Starogard Gdański), zamordowany przez Niemców, ks. Jan Paweł Aeltermann, niemiecki proboszcz Mierzeszyna, przyjaciel Polaków, męczennik, sługa Boży.

Był najstarszym spośród siedmiorga dzieci mistrza szewskiego Franciszka i Elżbiety Aeltermann, zamieszkałych w Gdańsku. Tam też urodził się 26 czerwca 1876. W tym mieście ukończył Szkołę Podstawową, a następnie Gimnazjum Królewskie przy ul. Łąkowej, które po przeniesieniu kończył w Chełmnie na Pomorzu, gdzie w 1899 zdał maturę z wyróżnieniem.

Po maturze wstąpił do Biskupiego Seminarium Duchownego w Pelplinie i tam 13 marca 1904 przyjął święcenia kapłańskie. Najpierw służył wiernym w diecezji chełmińskiej m.in.: w Sulęczynie, Starogardzie Gdańskim, Tucholi, Nieżywięciu, Grucznie. W latach 1911‑12 prasa polska pisała, że miał zabraniać używania języka polskiego w polskiej parafii. Z tego powodu oskarżył kilku redaktorów polskich gazet o obrazę, za artykuły krytykujące go za taką postawę. W rezultacie sześciu dziennikarzy zostało skazanych na więzienie.

W 1912 biskup chełmiński Augustyn Rosentreter mianował go proboszczem parafii w Mierzeszynie, położonej na terenie Wolnego Miasta Gdańska. Mierzeszyn oddalony od Gdańska 28 km, należał do powiatu Gdańsk-Wyżyna, liczył wtedy 800 mieszkańców, w tym 50 katolików. Do parafii tej przynależało około 40 różnej wielkości wsi i przysiółków w promieniu 15 km wraz z kościołem filialnym w Przywidzu; liczba katolików wynosiła 700. Przez 27 lat pracy w Mierzeszynie służył nie tylko parafianom ale całej społeczności, w większości ewangelickiej. Walczył o poprawę stosunków międzyludzkich, lepszą opiekę lekarską, organizował kursy dokształcające dla młodzieży, gdzie ukazywał w jak bardzo nieludzki sposób właściciele ziemscy traktują swoich robotników.

Jako, że był Niemcem, miejscowi Niemcy starali się go pozyskać do partii faszystowskiej, zawsze jednak kategorycznie odmawiał. Za kazania dotyczące zaborczości III Rzeszy był szykanowany i prześladowany. Przed wyborami do gdańskiego Volkstagu w maju 1933 opublikował kazanie w broszurze przedwyborczej: „Hakenkreuz oder Christenkreuz?” (pol. „Swastyka czy Krzyż Chrystusowy?”), przestrzegając przed nazizmem i wskazując na jego sprzeczność z zasadami religii chrześcijańskiej. Aresztowany przez Niemców już w 1934, za obrazę Adolfa Hitlera, ale został zwolniony po interwencji biskupa gdańskiego Edwarda O’Rourkego. Następnie wielokrotnie przez Niemców — zwolenników rządzącej partii narodowo–socjalistycznej NSDAP — był szykanowany.

W latach 1937-38 walka przeciwko dziekanowi Aeltermannowi wzrosła. Kiedy faszyści przewrócili i połamali krzyże misyjne na cmentarzu, przed kościołem i przed wioską, proboszcz z ambony głośno potępił te czyny i postawił trzy nowe krzyże. Poświęcenie tych krzyży stało się wielką manifestacją religijną katolików. Do Mierzeszyna przybyło ok. 500 wiernych. Innym razem odmówił udzielenia partyjnego pogrzebu dwóm ss-manom, było więc jasne, że aresztowanie jest kwestią czasu. Stało się to jesienią 1939. Wtedy 21 listopada został aresztowany i następnego dnia przewieziony do Nowego Wieca, gdzie został zamordowany wraz z 60. Polakami-rolnikami, wśród których byli jeszcze dwaj polscy księża. Przed śmiercią musiał kopać doły i patrzeć na egzekucje pozostałych ofiar, a następnie zakopywać pomordowanych.

17 maja 1945 dokonano ekshumacji i szczątki Księdza pochowano przy kościele św. Bartłomieja w Mierzeszynie (obok szkoły). Jego imieniem nazwano 13 października 2003 Szkołę Podstawową w Mierzeszynie. Z tej okazji metropolita gdański abp Tadeusz Gocłowski odprawił Mszę św. w miejscowym kościele parafialnym i poświęcił sztandar szkolny.

Ksiądz Jan Paweł Aeltermann pozostał w pamięci ludzi jako dobry pasterz, żyjący problemami ludzi i pomyślnością rodzin. Od początku przeciwstawiał się ideologii partii hitlerowskiej. Poszedł na śmierć, podkreślając przez to, że bliższa mu jest nauka Chrystusa niż fałszywe poczucie dumy z potęgi III Rzeszy.


Wykorzystano opracowanie z spmierzeszyn.edupage.org

 

mp/facebook/stanisław tylus sac