Na temat alkoholu istnieje sporo szkodliwych mitów. Substancja ta jest przez wiele osób postrzegana jako rozwiązanie problemów zdrowotnych oraz sposób radzenia sobie z trudnymi emocjami. Jednak współczesna nauka bezlitośnie rozprawia się z tymi schematami myślowymi. Czy wpływ alkoholu na ludzki organizm można w jakimkolwiek aspekcie ocenić jako jednoznacznie pozytywny?

Problem nadmiernej konsumpcji alkoholu w Polsce

Według danych Państwowej Agencji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych spożycie alkoholu etylowego w przeliczeniu na jednego mieszkańca, w ciągu ostatnich 30 lat wzrosło w Polsce o połowę. W asortymencie napojów alkoholowych dominuje piwo. 

Jest to napój niskoprocentowy, który powszechnej opinii uważany jest za niegroźny. Jednak bagatelizowanie piwa jest bardzo niebezpieczne, gdyż regularne spożywanie tego napoju prowadzi do rozwoju różnych problemów zdrowotnych oraz uzależnienia. Dlatego zrozumienie negatywnych skutków picia jest kluczowe w profilaktyce oraz tworzeniu rozwiązań systemowych.

Alkohol w małych dawkach 

Przez wiele dekad w badaniach dotyczących aspektów zdrowotnych związanych z wpływem alkoholu na organizm można było natknąć się na pojęcie umiarkowanego spożycia. Oznacza ono spożywanie dziennie nie więcej niż jednego drinka w przypadku kobiet lub dwóch w przypadku mężczyzn. Jeden drink miałby odpowiadać ok.  12 - 14 g alkoholu etylowego. Aby wyliczyć, jak długo będą utrzymywały się skutki przyjęcia takiej dawki etanolu, można skorzystać z kalkulatora alkoholu. Należy jednak pamiętać, że takie obliczenia są jedynie orientacyjne. 

Współczesne badania nie pozostawiają jednak wątpliwości i pokazują, że każda ilość alkoholu może być niebezpieczna dla zdrowia. 

Wpływ alkoholu na układ sercowo-naczyniowy. Czym jest paradoks francuski? 

Jednym z najczęściej przywoływanych przykładów rzekomego działania prozdrowotnego alkoholu jest tak zwany paradoks francuski. Liczne obserwacje miały potwierdzać, że Francuzi pomimo bogatej w tłuszcze zwierzęce diety stosunkowo rzadko zapadają na choroby serca. Dotychczas było to tłumaczone korzystnym wpływem regularnego spożywania niewielkiej ilości czerwonego wina. Jednak najnowsze badania podają tę teorię w wątpliwość. Na rozwój chorób serca w południowych krajach mogą mieć wpływ także inne czynniki np. wysokie spożycie warzyw i owoców oraz ryb, a także większa aktywność fizyczna.

Chociaż rola protekcyjna alkoholu w pewnych przypadkach jest możliwa, to z pewnością nie jest ona tak ważna, jak do tej pory sądzono. Warto też pamiętać, że istnieją liczne, dobrze potwierdzone doniesienia dotyczące negatywnego wpływu alkoholu ma układ sercowo-naczyniowy – nawet jeśli jest on przyjmowany w niewielkich ilościach.

Nie ma też możliwości wyznaczenia całkowicie bezpiecznej dawki alkoholu, która nie niosłaby negatywnych skutku zdrowotnych. Dlatego skoro nie wiadomo, ile można wypić, nie zaleca się spożywania alkoholu w żadnych ilościach.

Poznaj korzyści z ograniczenia picia alkoholu.

Alkohol a ciąża – czerwone wino na wzmocnienie i inne szkodliwe mity

Spożywanie alkoholu w ciąży jest bardzo niebezpieczne. Konsekwencją może być płodowy zespół alkoholowy, czyli zbiór nieuleczalnych zaburzeń rozwojowych – psychicznych i fizycznych.

Do wystąpienia FAS u płodu może prowadzić zarówno jednorazowe upicie się matki, jak i spożywanie niewielkich dawek alkoholu w trakcie ciąży. Dlatego wszelkie mity dotyczące prozdrowotnego działania alkoholu w ciąży są szczególnie szkodliwe. Zalecenia dotyczące picia czerwonego wina w przypadku anemii czy nalewek na problemy żołądkowe nie ma żadnych podstaw naukowych.

Istotnym problemem jest także spożywanie alkoholu przez kobiety nieświadome wczesnej ciąży. Również na tym etapie może dojść do poważnych uszkodzeń płodu, dlatego osoby starające się o dziecko powinny mieć to na uwadze.

Alkohol a nowotwory – co trzeba wiedzieć na ten temat?

Aktualne doniesienia na temat udziału alkoholu w rozwoju nowotworów pozwalają stwierdzić, że jest to istotny problem. Spożywanie napojów alkoholowych ma związek przyczynowo skutkowy z występowaniem nowotworów:

  • jamy ustnej, 

  • gardła, 

  • przełyku, 

  • okrężnicy, 

  • odbytnicy, 

  • wątroby, 

  • krtani, 

  • piersi (u kobiet).

Obserwuje się także powiązanie spożywanie alkoholu z nowotworem żołądka, trzustki czy prostaty. Wiedza dotycząca rakotwórczych właściwości alkoholu jest w społeczeństwie niewystarczająca – szczególnie w kontekście nowotworów innych niż rak jelita grubego.

Udowodniono, że negatywny wpływ na ryzyko rozwoju nowotworów ma zarówno spożywanie umiarkowanych ilości alkoholu, jak i nadużywanie tej substancji. W części przypadków istnieje jednak zależność dawka-reakcja.

Alkohol a zdrowie psychiczne

Dobrze udowodnionym faktem jest także wpływ alkoholu na występowanie różnych zaburzeń w sferze emocjonalnej. Wśród osób nadużywających tej substancji niemal 40% cierpi na różne problemy psychiczne. Większość można określić jako epizody depresyjne, istotną część stanowią także zaburzenia lękowe. W grupie osób uzależnionych od alkoholu pojawia się także choroba afektywna dwubiegunowa, chociaż jest ona rzadsza niż wyżej wymienione problemy.

Należy także zwrócić uwagę na fakt, że zależność między alkoholem a sferą emocjonalną jest obustronna. Osoby z problemami psychicznymi częściej sięgają po alkohol w celu rozładowania napięcia i poprawy nastroju.

Warto pamiętać, że wpływ spożywania alkoholu na zdrowie psychiczne dotyczy nie tylko osoby pijącej, ale także najbliższych. Nadużywanie tej substancji jest często destrukcyjne dla relacji międzyludzkich. Problemem jest np. wychowywanie się w rodzinie dotkniętej problemem alkoholizmu rodziców. Jest to czynnik o silnym, negatywnym wpływie na sferę emocjonalną dzieci, często rzutuje także na ich całe dorosłe życie.

Alkohol a choroby wątroby

Spożywanie alkoholu jest głównym czynnikiem powodującym rozwój alkoholowego stłuszczenia wątroby. Jest to przewlekła choroba, która prowadzi do stopniowego pojawiania się zaburzeń w budowie i funkcjonowaniu tego narządu. Z początku są one odwracalne, jednak z czasem ulegają utrwaleniu, doprowadzając do rozwoju marskości, która jest stanem zagrożenia życia. Spożywanie nawet umiarkowanych ilości alkoholu może doprowadzić do stłuszczenia wątroby, zwłaszcza u osób wykazujących predyspozycje genetyczne.

Alkohol a śmiertelność

Według badań z 2016 roku spożycie alkoholu doprowadziło do 2,8 miliona zgonów. Jest to więc główny czynnik ryzyka przedwczesnej śmierci i niepełnosprawności, szczególnie w grupie wiekowej 15 do 49 lat. Dane te dotyczą obu płci, jednak wśród mężczyzn spożywanie alkoholu stanowi większy problem niż w populacji kobiet. Można więc uznać, że picie jest czynnikiem prowadzącym do utraty zdrowia w całej populacji – niezależnie od ilości przyjmowanego alkoholu.

Potencjalne prozdrowotne właściwości alkoholu (np. w kontekście niedokrwiennej choroby serca czy cukrzycy typu drugiego u kobiet) są niwelowane, jeśli weźmie się pod uwagę ogólne ryzyko zdrowotne, szczególnie ze względu na silny związek pomiędzy spożywaniem alkoholu a rozwojem nowotworów, chorób serca, czy urazów.

Chociaż alkohol jest substancją powszechnie akceptowaną w wielu kulturach, nie można zapominać, że niesie on ze sobą poważne zagrożenia zdrowotne. Współczesne badania naukowe często podważają przekonanie o korzystnym wpływie, jaki rzekomo wykazuje umiarkowane spożywanie alkoholu na zdrowie człowieka. Dlatego bagatelizowanie konsekwencji związanych ze spożywaniem alkoholu oraz szerzenie mitów o jego właściwościach prozdrowotnych jest wysoce szkodliwe społecznie.

Bibliografia:

  1. Państwowa Agencja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych – Statystyki https://www.parpa.pl/index.php/badania-i-informacje-statystyczne/statystyki

  2. Griswold, Max G et al. Alcohol use and burden for 195 countries and territories, 1990–2016: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2016. The Lancet 2018; 392(10152): 1015 – 1035.

  3. Ghahremani H, Salami S. French Paradox, Alcohol, and Health Related Concerns. Int J Cancer Manag. 2021; 14(7): 105006.

  4. Rehm J, Shield KD. Alcohol Use and Cancer in the European Union. Eur Addict Res 2021;27:1–8.

  5. Anderson, Benjamin O et al. Health and cancer risks associated with low levels of alcohol consumption. The Lancet Public Health 2023; 8(1):6-7

  6. Klimkiewicz A et al. Współwystępowanie uzależnienia od alkoholu z innymi zaburzeniami psychicznymi. Część I. Epidemiologia podwójnego rozpoznania. Psychiatr. Pol. 2015; 49(2): 265–275.