Wspomniany wskaźnik plasuje Polskę w gronie państw o najniższej dzietności na świecie – obok Korei Południowej, Tajwanu, Japonii, Chin, Litwy i Ukrainy. To wyraźny sygnał, że region Europy Środkowo-Wschodniej znajduje się w szczególnie trudnej sytuacji demograficznej.

W 2024 roku w Polsce przyszło na świat około 250 tys. dzieci – o połowę mniej, niż potrzeba do zachowania liczebności populacji. Tendencja ta pogłębia się od 2017 roku, kiedy dzietność wynosiła jeszcze 1,453. Jednym z czynników wpływających na ten dramatyczny spadek jest wzrost średniego wieku kobiet decydujących się na dziecko. W 2024 roku było to już 29,1 lat, co znacząco obniża szanse na ciążę i zwiększa ryzyko problemów z płodnością.

Choć sytuacja jest dramatyczna, dane miesięczne pokazują delikatne spowolnienie tempa spadku liczby urodzeń. W pierwszym kwartale 2025 roku zmniejszyły się one rok do roku o ok. 7–8%, podczas gdy w 2023 roku spadki przekraczały 10%. To może być oznaka stabilizacji, choć nie należy spodziewać się odbicia bez znaczących zmian systemowych.

Za obecny stan rzeczy odpowiada wiele nakładających się czynników. Po pierwsze – zmiany kulturowe. Styl życia skoncentrowany na konsumpcji, karierze i niezależności skutecznie odwleka decyzję o zakładaniu rodziny. Po drugie – niestabilność ekonomiczna, która skutkuje opóźnianiem decyzji o potomstwie. Młodzi ludzie chcą mieć większe mieszkanie, pewne zatrudnienie i dostęp do usług publicznych, zanim zdecydują się na dziecko.

Kolejnym czynnikiem jest rosnąca izolacja społeczna i cyfryzacja życia. Mniej bezpośrednich relacji oznacza trudniejsze budowanie związków, które są podstawą dla decyzji o posiadaniu dzieci. Dodatkowo, rola dziadków jako wsparcia dla młodych rodziców słabnie – ze względu na ich wiek i rosnące potrzeby opiekuńcze.

Nie można także zapominać o biologii – jakość nasienia w populacji męskiej spada, co od lat odnotowuje WHO. Przyczyną są czynniki środowiskowe, stres, zanieczyszczenie powietrza, niezdrowa dieta czy uzależnienia.

Eksperci są zgodni: kryzys demograficzny w Polsce to złożony problem, który wymaga całościowej strategii. Jednorazowe programy lub dopłaty nie odwrócą trendu. Potrzebne są szerokie działania prorodzinne obejmujące rynek pracy, politykę mieszkaniową, dostęp do ochrony zdrowia i edukacji oraz stworzenie miast przyjaznych rodzinie.

Bez tego Polska może wkrótce znaleźć się w sytuacji demograficznie nieodwracalnej – zbyt mała liczba młodych nie będzie w stanie utrzymać rosnącej liczby seniorów. To nie tylko kwestia statystyk, ale przyszłości całego społeczeństwa.