Pełna treść tekstu IPN

Tak zaczęła się wojna z Sowietami!

Ten dokument pokazujemy polskiej opinii publicznej po raz pierwszy.

Moskwa, 17 września 1939, tuż po północy. Te wydarzenia możemy jedynie zrekonstruować.

➡ Niemieckiego ambasadora Friedricha-Wernera von Schulenburga budzi telefon od samego Stalina. Niemal natychmiast musi stawić się na Kremlu. A więc dzieje się coś niezwykłego. O godz. 2 staje przed Stalinem, od kilku tygodni jego komunistyczne imperium, Związek Sowiecki jest sojusznikiem narodowosocjalistycznych Niemiec. Dwa totalitaryzmy połączone są tajnym paktem, który wymierzony jest w Polskę.

Stalin oświadcza: o godz. 6 atakujemy Polskę. W rzeczywistości niektóre jednostki Armii Czerwonej już były w akcji.

➡ Spotkanie trwało prawdopodobnie dwie-trzy godziny. Być może Stalin i towarzyszący mu premier a zarazem komisarz ludowy spraw zagranicznych Wiaczesław Mołotow i Marszałek ZSRS Kliment Woroszyłow wprowadzają ambasadora w jakieś szczegóły ataku, być może żądają jakiś gwarancji. Pewnym jest, że uzgadniają wspólnie treść oświadczenia, które zostanie przekazane Polsce i przedstawicielom innych państw. Ambasador von Schulenburg wraca do siebie, prawdopodobnie jeszcze w samochodzie pośpiesznie szkicuje treść notatki, którą wyśle do Berlina.

A więc:

▪ Sowieci zaatakują jeszcze tego samego ranka na całej długości granicy od Połocka do Kamieńca Podolskiego.

▪ Stalin nie chce pomyłek i nieporozumień, chce aby niemieckie samoloty nie przekraczały linii Białystok – Brześć Litewski – Lwów.

▪ Już dzisiaj sowieckie maszyny mają bombardować tereny na wschód od Lwowa.

▪ Stalin przedstawił treść oświadczenia dla rządu polskiego, ale ambasador niemiecki nie zgodził się na jego treść. Stalin, jak pisze von Schulenburg, dość posłusznie dokonał zmian.

▪ Wkrótce ma się odbyć wspólna, niemiecko-sowiecka konferencja w Białymstoku, a wszystkie problemy militarne mają rozwiązywać wyznaczeni dowódcy.

➡ O godz. 5.20 notatka, prawdopodobnie z tego właśnie oryginału, bez przepisania jej przez maszynistkę, trafia do szyfranta, który wstukuje jej treść w maszynę szyfrującą Enigma.

🟥 Sowieci dokonują agresji na Polskę, dobijając broniący się jeszcze przed Niemcami kraj 🟥

ℹ Prezentowany dokument z odręcznymi notatkami Friedricha-Wernera von Schulenburga pochodzi z berlińskiego Politische Archiv - Auswärtiges Amt. Znany był do tej pory historykom w wersji transkrybowanej opublikowanej w Akten zur deutschen auswärtigen Politik (ADAP). Jego złowieszczy charakter oddaje dopiero widok skanu notatki, wskazujący pośpiech dyplomaty w obliczu diametralnej zmiany geopolitycznej.