Abp Józef Kowalczyk urodził się 28 sierpnia 1938 roku w Jadownikach Mokrych koło Tarnowa. Święcenia kapłańskie przyjął w 1962 r., a już kilka lat później rozpoczął studia w Rzymie, gdzie uzyskał tytuł doktora prawa kanonicznego i adwokata Roty Rzymskiej. Szybko został dostrzeżony przez Stolicę Apostolską, współpracując z różnymi dykasteriami, a od 1978 r. – na polecenie Jana Pawła II – pracował w Sekretariacie Stanu, gdzie kierował Sekcją Polską.

Był jednym z najbliższych współpracowników papieża Polaka. Odegrał istotną rolę w organizacji pielgrzymek papieskich oraz powołaniu Watykańskiej Fundacji Jana Pawła II. W 1989 roku, po wznowieniu stosunków dyplomatycznych między Polską a Watykanem, został mianowany nuncjuszem apostolskim w Polsce i podniesiony do godności arcybiskupa. Na tym stanowisku służył przez ponad dwie dekady, mając decydujący wpływ na obsadę biskupstw w naszym kraju.

Do jego największych osiągnięć należało doprowadzenie do odtworzenia Ordynariatu Polowego Wojska Polskiego (1991) oraz udział w negocjowaniu konkordatu pomiędzy Stolicą Apostolską a Rzeczpospolitą Polską, podpisanego w 1993 roku. Przyczynił się także do reorganizacji struktur Kościoła w Polsce – powstania nowych diecezji i metropolii.

W 2010 roku papież Benedykt XVI mianował go arcybiskupem gnieźnieńskim i prymasem Polski. Funkcję tę pełnił do 2014 roku. W tym czasie patronował m.in. Zjazdom Gnieźnieńskim, inicjatywom ekumenicznym i międzyreligijnym, sprowadził do katedry gnieźnieńskiej relikwie św. Jana Pawła II oraz zadbał o przygotowanie nowych nekropolii dla prymasów Polski.

Arcybiskup Józef Kowalczyk zapisał się także jako duszpasterz zaangażowany społecznie – był inicjatorem budowy ośrodka rehabilitacyjnego dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnej w rodzinnej miejscowości. Jako prymas senior pozostawał aktywny w życiu Kościoła aż do ostatnich lat życia.

Śmierć abp. Kowalczyka zamyka ważny rozdział w historii Kościoła w Polsce. Był świadkiem i uczestnikiem kluczowych wydarzeń – od przemian ustrojowych, przez reformę struktur kościelnych, po wzmacnianie relacji między Polską a Stolicą Apostolską.